Pored građevina sa željeznom strukturom, ili onom od armiranog betona, po standardu otpornosti na snažne potrese, najpogodniji materijal za gradnju obiteljskih kuća je drvo. To se jasno vidjelo pri rezultatima mnogih potresa na svijetu, uključujući i nedavni val potresa u Hrvatskoj, najprije na području Zagreba i okolice, a nakon toga na Banovini u okolici Petrinje.
Unatoč svih, većinom poznatih prednosti koje cigla predstavlja kao materijal za gradnju kuća, njezin glavni nedostatak je neotpornost prema vibracijama koje izazivaju potresi. Pored građevina sa željeznom strukturom, ili onom od armiranog betona, po standardu otpornosti na snažne potrese, najpogodniji materijal za gradnju obiteljskih kuća je drvo. To se jasno vidjelo po rezultatima mnogih potresa na svijetu, uključujući i nedavni val potresa u Hrvatskoj, najprije na području Zagreba i okolice, a nakon toga na Banovini u okolici Petrinje.
Čak i stare drvene katnice posavskog tipa, vezane hrvatskim ili njemačkim ugličima, mnoge od kojih su sagrađene daleko prije zgrada u centru Petrinje koje su sagrađene od cigle u vrijeme Austro-Ugarske Monarhije, i porušile se u potresu, izdržale su potres od 6 Richterovih stupnjeva.
Gradnja drvenih kuća na istom principu na koji su građene posavske kuće u Hrvatskoj, danas bi bila, s jedne strane previše skupa, a s druge bi izazvala nedostatak drveta, jer u Hrvatskoj toliko i tolikih plantaža drveta koje bi zadovoljile potražnju tih razmjera jednostavno nema.
Možemo govoriti o razlici u kvaliteti cigle i maltera iz 19. stoljeća i danas, ali se pokazalo da su popucali i zidovi kuća sagrađenih u obnovi ratom poharanih područja poput Banovine. Neovisno o tome jesu li koruptivnim procesom kuće u Hrvatskoj obnavljane gradnjom ispod propisanog standarda, slobodno možemo reći da potres od napr. 7 stupnjeva Richterove skale ne može izdržati niti jedna zgrada čiji osnovni strukturalni nosač predstavlja zid od cigle, bez obzira na vrijeme gradnje.
Solidna cigla naspurot “veneer” cigle
Iak skoro svi riječnici na koje sam naišao “veneer” na hrvatski prevode kao “furnir”, “Brick veneer” (fonetski: brik venir) bi se moglo prevesti (shvatiti) kao dekorativni omotač od cigle, iako mu uloga nije isključivo dekorativna.
Za greađevine sagrađene solidnom ciglom i veneer ciglom koriste se isti materijali pa i ista cigla, ali je tehnika instalacije drugačija.
Na kućama od solidne cigle ili “double-brick” (dvostruke cigle), cigla prestavlja materijal na kojemu počiva struktura zgrade; kad bi se srušio zid od cigle, kuća bi se srušila.
“Brick veneer” kuće, unatoč toga što to ime sugerira, nisu sagrađene od dekorativnih tankih komada cigle kakve može vidjeti na čestim dekorativnim elementima kućnog interijera. One izgledaju skoro identično kućama od solidne cigle, osim što su sagrađene značano različitom tehnikom. Kuća je konstruirana na drvenoj, a u posljednje vrijeme i na metalnoj rami, s unutanje strane pokrivenoj gipsanim pločama (plaster pločama) a unutar rame s izloacijom. Jedan red cigle posložen po dužini, za razliku od dvostruke cigle, podignut je s vanjske strane vanjskih zidova s razmakom od cca 10 cm od drvene (ili metalne) strukture i prikopčan uz nju metalnim povezicama. Zid od cigle ne nosi nikakav strukturalni teret zgrade i kad bi se cigla, napr. u jednom velikom potresu oštetila, zgrada bi ostala stajati, strukturalno neoštećena.
Konstrukcija
Konstrukcija kuće počiva na armiranoj betonskoj deki (fundamentu).
Prozori i vrata na “brick veneer” kućama pričvršćeni su na drvenu strukturu na kojoj počiva kuća i pri gradnji ugrađeni prije nego što se kuća obziđe ciglom. Kad se jednom kuća pokrije crijepom ili limom, ugrade unutarnji zidovi, prozori i vrata, kuća je praktično useljiva i prije nego što se obziđe ciglom.
Vanjska strane drvenog ili metalnog okvira kuće, pokrije se slojem metalizirane folije za zaštitu od vlage koja se može stvoriti u prostoru između unutarnjih i vanjskih zidova radi razlika u temperaturi i kao dodatna izolacija. Cigla je složena u jednom redu, a pri dnu se u cigli na svakih nekoliko metara ostave otvori, tzv. “weep holes” (rupe za plakanje) kako bi prostor između unuratnjeg i vanjskog zida mogao disati i kako bi sakupljena vlaga imala izlazni otvor.
Porijeklo gradnje po “brick veneer” sistemu
Prva prepoznatljiva “brick veneer” kuća isplanirana je i sagrađena u Geelongu, u australskoj državi Victoriji, 80-ak kilometara južno od Melbournea 1903. godine, ali je tek 1930. godine taj metod gradnje prihvaćen kao pouzdan. Godine 1936. to je postala standardna metoda gradnje kuća u Australiji, da bi se nakon toga proširila po svijetu, posebno u potručja koja se nalaze u opasnosti od potresa. Tokom mog boravka u Americi vidio sam da su kompletna predgrađa Los Angelesa i San Francisca, koji počivaju na tektonskom procijepu zvanom “San Andreas Fault”, sagrađena po “brick veneer” sistemu.
Nakon osamostaljenja mnogi hrvatski graditelji kuća iz Australije su se vratili u Hrvatsku i tamo sagradili “brick veneer” kuće, iako je u Hrvatskoj taj oblik gradnje ostao većinom nepoznat.
U Australiji postoje firme koje po planovima u naprijed skroje svu drvenu ili metalnu građu, što dodatno pridnosi brzoj gradnji i niskoj cijeni, ali kad bi se u Hrvatskoj počelo graditi po tom modelu, na brzinu bi iznikle firme za proizvodnju te građe.
Prednosti ove vrste gradnje
Graditelji kuća u Australiji specifično preferiraju “brick veneer” gradnju radi idućih funkcionalnih i stilističkih kvaliteta:
- Relativno je jednostavno sagraditi kuću, s obzirom da se radi o samo jednom redu cigle.
- Jeftinije je i brže sagraditi “brick veneer” kuću nego onu od solidne cigle.
- Gradnja zahtijeva jednostavne temelje i sustav potpore.
- Zračni prostor između cigle i unutarnjeg zida štiti kuću od vlage i formira djelotvoran izolacijski prostor. Zidovi od solidne cigle su slabi izolatori.
- Kuće su solidne, trajne, lijepo izgledaju, jeftine su za održavanje i bez potrebe za bojanje vanjskih zidova.
- Ovisno o klimatskim prilikama može se ugraditi jači sloj izolacije.
- Ovisno o tektonskoj strukturi i opasnosti od potresa, drvena ili metalna struktura se može dodatno pojačati, naročito dijagonalnim prečkama koje sprječavaju hirizontalno gibanje.
- Foto: “Brick veneer” kuća iza zidova od cigle sakriva drvenu konstrukciju na kojoj počiva cijela zgrada, od krova do poda.